De recente aandacht voor seksueel misbruik in de katholieke kerk in de Verenigde Staten, Chili en Australië heeft het onderwerp weer bovenaan de agenda geplaatst. Paus Franciscus heeft in een brief aan alle gelovigen zijn afschuw uitgesproken en iedere vorm van misbruik, het goedpraten of in de doofpot stoppen ervan, veroordeeld. Hij spreekt van een “cultuur des doods” die uitgeroeid moet worden. Diocesaan administrator mgr. Schnackers zei in een interview met De Limburger dat elk geval van misbruik voelt “als een dolksteek”.
In de achterliggende jaren is in de publiciteit vooral het accent gelegd op het Rapport Deetman en het werk van de Klachtencommissie om slachtoffers van misbruik verantwoording en genoegdoening te laten krijgen. Tegelijkertijd wordt van verschillende kanten echter de vraag gesteld wat de kerk doet om misbruik te voorkomen? Dit is een terechte vraag. Het nieuws over de gebeurtenissen in Amerika zou de indruk kunnen wekken dat er sinds de enorme aandacht voor het onderwerp in Nederland in het begin van dit decennium helemaal niets veranderd zou zijn. Dat is niet het geval. Hoewel het wellicht nooit genoeg zal zijn en er altijd aanvullend beleid denkbaar is, heeft het bisdom Roermond zich de afgelopen jaren ingespannen om in Limburg vooral ook nieuwe gevallen van misbruik zoveel mogelijk te voorkomen. De belangrijkste vragen en antwoorden op een rij.
Welke maatregen zijn er genomen?
Samen met de andere Nederlandse bisdommen en de Konferentie Nederlandse Religieuzen is er een nieuwe gedragscode Pastoraat opgesteld. Het bisdom Roermond kende sinds 2003 al eigen Gedragsregels. Deze waren per 1 juli 2014 vervangen door een landelijke Gedragscode Pastoraat. Afgelopen jaar is deze geëvalueerd. Per 13 april 2018 is een nieuwe – nog verder aangescherpte – gedagscode van kracht geworden.
Wat staat daarin?
In die gedragscode wordt beschreven dat mensen die voor de kerk werken zich bewust moeten zijn van hun voorbeeldfunctie in de samenleving en van de ongelijke machtsverhouding die vaak van een pastorale relatie uitgaat en welk gedrag daarbij past en wat als ongewenst of grensoverschrijdend gedrag wordt gezien. De hele gedragscode staat online en is voor iedereen na te lezen.
Voor wie geldt deze gedragscode?
Deze geldt voor een grote groep mensen die in de kerk werken. Dat zijn niet alleen de beroepskrachten (priesters, diakens, pastoraal werkers), maar ook alle vrijwilligers die met minderjarigen werken. Daarnaast geldt de Gedragscode Pastoraat nu ook voor beroepskrachten en vrijwilligers die werken met mensen met een verstandelijke beperking of andere kwetsbare personen. Bij de presentatie van de vernieuwde Gedragscode Pastoraat hebben de Nederlandse bisschoppen duidelijk aangegeven dat deze gedragscode géén vrijblijvend aanbod is, maar verplichte regelgeving voor iedereen binnen de genoemde doelgroep.
Zijn er nog andere maatregelen genomen?
Sinds 1 januari 2014 geldt dat voor iedereen binnen deze doelgroep een door de overheid afgegeven VOG (Verklaring Omtrent Gedrag) moet worden overlegd. De VOG moet sindsdien bij elke nieuwe aanstelling worden aangevraagd voor priesters, diakens en pastoraal werkers, priesterstudenten en degenen die een opleiding tot diaken of pastoraal werker volgen, iedereen die wil toetreden tot een religieuze orde of congregatie en vrijwilligers en functionarissen die werken met minderjaren. (De VOG-regel geldt daarnaast ook voor degenen die werken met persoonsgegevens en financiën).
Wat gebeurt er in de opleidingen?
In de opleiding voor de diverse kerkelijke ambten en functies wordt het waken voor seksueel grensoverschrijdend gedrag nog intensiever dan voorheen aan de orde gesteld. Onder meer door de Gedragscode Pastoraat en de daaruit voortvloeiende professionele houding uitvoerig met studenten te bespreken. Ook bij de aanname van nieuwe studenten vindt een zeer kritische screening plaats op geschiktheid.
Papier is geduldig. Wat gebeurt er in de dagelijkse praktijk met de gedragscode?
Bij de presentatie van de gedragscode hebben de Nederlandse bisschoppen iedereen die werkzaam is in de pastorale zorg uitgenodigd om met elkaar het gesprek over de Gedragscode Pastoraat aan te gaan. Het is de bedoeling dat in regionale priestervergaderingen en in overleg met vrijwilligers het onderwerp regelmatig op de agenda staat. Bovendien roept de gedragscode mensen die in de pastorale zorg werken op om met elkaar het gesprek over grensoverschrijdend gedrag aan te gaan en in geval van overtredingen daar melding van te maken. Waar het om gaat, is dat er mentaliteitsverandering tot stand komt en dat tot iedereen doordringt dat grensoverschrijdend gedrag op geen enkele wijze kan en mag getolereerd worden en dat er ook niet over gezwegen mag worden.
Wat als het toch mis gaat?
Als van een priester of een andere kerkelijke functionaris in ons bisdom bekend wordt dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt hij onmiddellijk op non-actief gezet, na verder onderzoek eventueel gesuspendeerd en in het uiterste geval uit het priesterambt gezet. Overplaatsen naar een andere parochie om het probleem te verhullen – wat in het verleden nog wel eens gebeurde – komt absoluut niet meer voor. In geval van zelfs maar de minste verdenking van seksueel misbruik van een minderjarige, wordt zonder meer aangifte gedaan bij de politie of het openbaar ministerie. Het bisdom hanteert een strikt zero-tolerancebeleid.
En de slachtoffers?
Die zijn altijd welkom bij het bisdom om hun verhaal te doen. Dat geldt voor mensen die we al eens gesproken hebben en die zich bijvoorbeeld nu door de publiciteit over het misbruik weer (extra of opnieuw) gekwetst kunnen voelen. Maar ook voor mensen die alsnog een melding uit het verleden willen doen. Verder bestaat er sinds 1 mei 2015 landelijk een heel nieuw Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag. Er is een speciale website en een reglement waarin uitgelegd wordt wat onder grensoverschrijdend gedrag wordt verstaan en waar mensen die hiervan nu slachtoffer zijn geworden, zich kunnen melden. Ook dit moet bijdragen aan het doorbreken van een cultuur van zwijgen uit het verleden. Alle meldingen die bij het bisdom binnenkomen worden conform de voorschriften uit het reglement behandeld.
Is daarmee uitgesloten dat er nog ooit misbruik plaatsvindt?
Nee, helaas niet. Het kan altijd zijn dat er nog oude zaken bekend worden of dat ook nu mensen over de schreef gaan. Hoe erg het ook is, maar honderd procent garantie dat er nooit meer iets gebeurt, is moeilijk af te geven. Ieder geval is er gewoonweg een teveel. Daarnaast is het belangrijk dat er een mentaliteitsverandering plaatsvindt, voor zover dat nog niet is gebeurd. Daarom is het goed dat er veel over gesproken wordt en dat mensen die in het pastoraat werken zich nog meer bewust worden van hun voorbeeldrol en ook daarnaar handelen.
Tenslotte wil nog eens benadrukt worden dat het leed van misbruikslachtoffers niet in maten is uit te drukken en grote compassie vereist. Tegelijkertijd verlangt juist hun leed dat alles in het werk dient te worden gesteld om misbruik in de toekomst te voorkomen. Wij zijn het als Kerk juist tegenover hun verplicht en dienen het vooral niet bij woorden alleen te laten.
Brief van paus Franciscus (Nederlands)
Meldpunt grensoverschrijdend gedrag
In september is er in Limburg uitgebreid aandacht voor de legendarische hoofdaalmoezenier van Sociale Werken Mgr. dr. Henri Poels. Het is dit jaar 150 jaar geleden dat hij werd geboren en 70 jaar geleden dat hij overleed.
Op initiatief van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) en de Dienst Kerk en Samenleving van het bisdom zijn er in de loop van september drie evenementen rond Mgr. Poels. Op 8 september is er een excursie naar zijn geboorteplaats Venray. Op zaterdag 22 september is er een excursie naar Heerlen, de stad van waaruit Poels werkte en op 28 september is er een internationaal wetenschappelijk symposium over het werk en denken van Mgr. Poels in Abdij Rolduc in Kerkrade.
In de eerste helft van de 20e eeuw was Mgr. Poels een van de belangrijkste voorlieden van de katholieke gemeenschap in Limburg. Hij was aalmoezenier en later hoofdaalmoezenier van Sociale Werken. Vanuit het kerkdorp Welten bij Heerlen zette hij zich in voor de positie van de arbeiders in de opkomende mijnindustrie. Vanuit het gedachtengoed van de Sociale Leer van de Kerk was hij een van de grondleggers van tal van katholieke sociale bewegingen in Limburg. Hij richtte onder meer vak- en standsorganisaties op, woningbouwcorporaties, een dagblad, etc. Ook was hij in de jaren dertig een van de eersten in Limburg die waarschuwden voor de opkomst van de Nazi’s in Duitsland.
Venray
Als exegeet en aalmoezenier werd Poels gewaardeerd, maar ook verguisd. Met het drieluik ‘In de voetsporen van Mgr. Dr. Henri Poels’ wil het LGOG het beeld over hem nuanceren. Tijdens de excursie naar zijn geboortestad Venray wordt een bezoek gebracht aan het Venrays Museum, waar een expositie over Poels te zien is. ’s Middags is een lezing voorzien met als titel: ‘Mgr Poels, Europeaan in Venray’. Op het programma staan verder een bezoek aan zijn graf en een rondleiding door de Grote Kerk in Venray. Ook wordt het standbeeld van Poels bezocht, waar deken Smeets en burgemeester Gilissen van Venray een krans zullen leggen bij gelegenheid van de 70e sterfdag van Poels. Deelname aan de excursie kost 30 euro voor leden van het LGOG en 35 euro voor niet-leden.
Heerlen
Op 22 september is er een soortgelijk programma in de regio Heerlen, van waaruit Poels tientallen jaren zijn werk als aalmoezenier heeft verricht. De details van dit programma zijn nog niet bekend, maar verschijnen binnenkort op de website van het Lgog.
Symposium Rolduc
Het drieluik rond Poels wordt op 28 september afgesloten met een studiedag in Abdij Rolduc. Diverse deskundigen verzorgen dan lezingen over aspecten van het leven en werk van Mgr. Poels. Zo zijn er bijdragen over ‘Limburg in een eeuw van uitersten’, Poels als bijbeldeskundige, Poels en het nationaalsocialisme, de zielzorg in de mijnstreek en de invloed van Poels op katholieke sociale organisaties in België en Duitsland. Deelname aan dit symposium kost 25 euro.
Zondag 30 september in Maastricht
Emeritus-bisschop Frans Wiertz viert deze maand zijn zilveren bisschopsjubileum. Het is precies 25 jaar geleden dat hij in de kathedraal in Roermond tot bisschop werd gewijd. Bovendien was het afgelopen voorjaar vijftig jaar geleden dat Mgr. Wiertz de priesterwijding ontving.
Dit dubbele wijdingsjubileum wordt op zondag 30 september gevierd tijdens een feestelijke eucharistieviering in de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht. Om 10.30 uur is daar dan een plechtige eucharistieviering uit dankbaarheid. Na afloop van de mis is er gelegenheid om de jubilaris te feliciteren. Mgr. Wiertz kijkt nog steeds met grote dankbaarheid terug op het hartverwarmende afscheid dat hij eind vorig jaar heeft gehad, zo laat hij weten. Ook realiseert hij zich dat velen op dit tijdstip verplichtingen in de eigen parochie hebben. Desondanks wil hij zijn zilveren bisschopsjubileum niet ongemerkt voorbij laten gaan.
Net als bij zijn afscheid vorig jaar vraagt de bisschop om geen persoonlijke cadeaus mee te brengen. Wie zijn aanwezigheid toch vergezeld wil laten gaan van een gift, kan een financiële bijdrage leveren ten behoeve van een school voor kinderen van vluchtelingen uit Eritrea in Sudan, waar de Limburgse aartsbisschop Mgr. Bert van Megen als nuntius werkt. Hij zal op 30 september bij de viering in Maastricht aanwezig zijn. Bijdragen voor het project zijn welkom op rekeningnummer IBAN: NL83INGB0001030800 ten name van Bisdom Roermond onder vermelding van ‘bisschopsjubileum’.
Foto: John Peters
Half september wordt weer de landelijke actie ‘Kerkproeverij’ of ‘Back to church’ gehouden. De bedoeling is dat in het weekeinde van 15 en 16 september alle kerkgangers iemand, die al een tijd niet meer in de kerk is geweest, uitnodigen om weer eens mee te gaan. Het bisdom Roermond hoopt dat ook parochies in Limburg hier van harte aan meewerken.
Het project ‘Kerkproeverij’ wordt dit jaar voor de tweede keer in Nederland gehouden. Het idee komt oorspronkelijk uit Engeland, waar het bekend staat als ‘Back to church’. Het idee erachter is dat mensen die om welke reden ook al een tijd niet meer in de kerk zijn geweest, het niet gemakkelijk vinden om weer een keer te gaan. Ze ervaren vaak een hoge drempel of zijn bang dat ze niet meer welkom zijn. ‘Kerkproeverij’ is bedoeld om belangstellenden juist wel welkom te heten en ze weer eens van de sfeer in de kerk te laten proeven. De term ‘proeverij’ wijst op de zintuigen die méér ervaren dan datgene wat ogen zien en oren horen. Een mooie kerkdienst kan mensen in het hart raken.
Voor parochies kan ‘Kerkproeverij’ ook een gelegenheid zijn om zich weer eens te presenteren of een open dag te houden. De datum ligt niet perse vast. Als het lokaal beter uitkomt om ‘Kerkproeverij/Back to church’ in een andere weekend te houden, is daar natuurlijk geen enkel bezwaar tegen.
Er is een Landelijke website met suggesties en tips voor parochies. Het bisdom heeft ook enkele teksten voor parochiebladen of –websites beschikbaar.
Het Missieburo van het bisdom Roermond is een inzamelingsactie gestart voor Kerala. De zuidelijke deelstaat in India is afgelopen week zwaar getroffen door overstromingen. Alle parochies in Limburg worden opgeroepen om een van de komende weekeinden een extra collecte voor de slachtoffers in Kerala te houden.
Het bisdom Roermond onderhoudt nauwe banden met de katholieke kerk in Kerala. Diverse priesters en priesterstudenten in Limburg zijn afkomstig uit Kerala. Oud-bisschop Wiertz heeft de regio ooit bezocht en enkele bisschoppen uit Kerala zijn in de loop van de jaren in Limburg op bezoek geweest.
De deelstaat Kerala ligt aan de kust in het zuidwesten van India. De staat is ongeveer even groot als Nederland, maar telt twee keer zoveel inwoners. Sinds half augustus heeft de regio te kampen met de ergste overstromingen in 100 jaar en zijn zeker 350 mensen om het leven gekomen. Ruim één miljoen mensen is op de vlucht en wordt ondergebracht in een van de vierduizend tentenkampen, die hiervoor door de regering zijn opgezet of in diverse opvangcentra van kerken en scholen. Veel burgers gaan zelf, in bootjes, op pad om mensen te helpen.
Door de overstromingen is er een groot gebrek aan drinkwater. Over de weg en door de lucht is het gebied moeilijk te bereiken. Volgens de autoriteiten is tienduizend kilometer weg beschadigd geraakt. Het belangrijkste vliegveld van de deelstaat is al dagen niet meer open. De actie van het Missieburo is op de eerste plaats bedoeld voor acute hulp, maar wil op termijn ook een bijdrage leveren aan de wederopbouw. Vanuit zijn reguliere middelen zal het Missieburo overigens een bijdrage leveren aan die andere grotere ramp in Azië: de aardbeving op het Indonesische eiland Lombok.
Bijdragen zijn welkom op rekeningnummer: NL27INGB0001045000 ten name van Missieburo Roermond o.v.v. KERALA 6311 -2018
Norbertijnen in Limburg
De orde der premonstratenzers – ook bekend als de Norbertijnen –
hield deze zomer haar kapittelvergadering in Limburg.
In Abdij Rolduc in Kerkrade kwamen honderden zusters, broeders en paters
van de orde bij elkaar om een nieuwe generale abt te kiezen.
De locatie was niet toevallige gekozen.
Meer dan 800 jaar geleden was de stichter van de orde
– de heilige Norbertus – ook al meermaals te gast in Rolduc.
Nu ze toch in Nederland waren, bezochten de Norbertijnen
ook de geboorteplaats van Norbertus: Gennep.
Onze fotograaf was erbij. Bekijk zijn reportages.
Het bekende EO-programma Nederland Zingt komt naar Limburg. Op dinsdag 25 september worden opnames gemaakt in de Sint-Christoffelkathedraal in Roermond. Hiervoor worden zangers gezocht. Iedereen die van religieuze muziek houdt en graag zingt, is van harte welkom: leden van koren, maar ook individuele zangers mogen zich aanmelden.
Het EO-programma Nederland Zingt wordt altijd in een kerkgebouw opgenomen. Alle aanwezigen vormen dan een reusachtig koor en zingen gezamenlijk psalmen en andere religieuze liederen. Voor alle liefhebbers van koormuziek in Limburg is er nu een gelegenheid om dicht bij huis zelf een opname bij te wonen én mee te zingen. De opnames die op 25 september in de kathedraal in Roermond worden gemaakt, zijn bedoeld voor drie televisie-uitzendingen. Het koor staat die dag onder leiding van de bekende dirigent Martin Zonnenberg.
Meedoen
Wie de opnames van 25 september wil bijwonen, kan zich hiervoor aanmelden en gratis kaarten bestellen. Zangers uit Limburg kunnen zich aanmelden door een mail te sturen naar de Sint-Gregoriusvereniging in het bisdom Roermond, de koepel van alle kerkkoren in Limburg. In die mail moet vermeld staan of iemand zich individueel aanmeldt of als koor. Bij aanmelding als koor graag de contactgegevens, het aantal leden, de stemverdeling en de naam van de dirigent en een contactpersoon doorgeven. Bij individuele aanmelding s.v.p. de contactgegevens vermelden, alsmede welke partij iemand zingt en of er eventueel nog meer individuele personen worden aangemeld.
Repetitie
Zodra het complete repertoire bekend is, krijgen de leden van het projectkoor de muziek (digitaal) toegestuurd. Bovendien zijn er twee centrale repetitiemomenten voor het projectkoor gepland. Deze vinden in Roermond plaats op 4 en 11 september van 19.30 uur tot 22.00 uur, onder leiding van Martin Zonnenberg. Daarnaast worden de projectkoorleden op de opnamedag om 14.45 uur in Roermond verwacht. De opnames zijn die dag van 19.30 uur tot 22.00 uur. Tussendoor wordt voor een broodje gezorgd. Wie niet wil meezingen in het projectkoor maar wél graag de opnames wil bijwonen, kan zich ook aanmelden via e-mail onder vermelding van naam en aantal deelnemers en extra vermelding 'geen koorzanger'.
Traditiegetrouw trekt in Sittard op de laatste zondag van augustus de Sint-Rosaprocessie.
Meer weten
In het weekeinde van 8/9 september is de landelijke Open Monumentendag. In Limbug zijn dit weekeinde ook heel wat kerken opengesteld.
Meer weten
Op 15 en 16 september wordt landelijk de actie 'Kerkrproeverij/Back to church' gehouden. Ook in Limburg nemen parochies hieraan deel.
Meer weten
In kampeerboerdij Het Zinkviooltje in Epen vindt het jaarlijks Zomerweekend voor jongeren plaats.
Het TV-programma Nederland Zingt maakt opnames in de kathedraal. Wie wil mag komen meezingen
Mgr. Frans Wiertz herdenkt dat hij 25 jaar geleden tot bisschop werd gewijd. Om 10.30 uur is er een feestelijke mis in de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht. Aansluitend is er gelegenheid om de jubilaris te feliciteren.